Het einde van een tijdperk?                 november 2008

Waar romans onderverdeeld zijn in hoofdstukken, gebeurt dat in geschiedenisboeken bij middel van historische tijdperken. Door de stofwolken en hoogoplopende emoties, is het nog steeds niet duidelijk of wij in nu toe zijn aan het asluiten van een tijdperk. Daarvoor lopen de meningen nog te ver uiteen over de ware impact van de wereldwijde bankcrisis, en de daaruit voortvloeiende economische en maatschappelijke gevolgen. Nochtans doet de wijze waarop de grondvesten van de aanbeden vrije markt de voorbije weken verzakten, menig economisch en maatschappelijk analyticus vermoeden dat wij hier wel degelijk het einde van zo een geschiedkundig tijdperk meemaken.

In ons huidig wereldbestel is het aan de min of meer 'democratisch gekozen' politici om nieuwe tijden vorm te geven. Zeker nu ze als redders binnengehaald worden door diegenen die tot heden de politici enkel zagen als kerkleiders, dienstig om het volk te 'leiden' in het geloof en de aanbidding van het gouden kalf, winstbejag en hebzucht, en de liberale leer van de ongebreidelde vrijheid van denken, handelen en leven. Maar voorlopig is het nog gissen welke richting onze politieke leiders uit willen, voor zover zij het zelf al zouden weten. De voorbije weken beperkten de regeringen van de getroffen landen zich tot het toedienen van kapitaalinjecties, of  het amputeren van de afstervende 'organen' van hun eigen nationale 'gouden kalveren'. Dit alles gesteund door de 'loodgieters' en de 'brandweermannen', die dagelijks na de openingstijden van de beurzen probeerden te redden wat er te redden viel.

De 'vertegenwoordigers des volks', die sowieso al weinig in de pap te brokken hebben, ervaren vandaag nog maar eens hun 'poesjenellenstatus'. En zelfs een schreeuwpartijtje als LDD kan ook maar voor even de illusie van geloofwaardigheid wekken. Wie toch enige macht had, moest die gebruiken in een pompen-of-verzuipenverhaal in meerdere afleveringen.

Voor liberalen zijn het minder aangename tijden. Het geloof in de vrije markt, die zelf wel zou regulerend optreden en zorgen dat we er allemaal beter van worden, is danig aangetast. Het gouden kalf, in zijn meest ongebreidelde vorm: de internationale financiële markt, blijkt ook de minder actieve aanbidders te treffen. Behalve (zelfs kleine) aandeelhouders, brachten ook de 'risicoloze' spaarders slapeloze nachten door. De Dirk en Guy Verhofstadts, de Karel De Guchts, en de Vincent Van Quickenbornes doen hun best om te beweren dat liberalisme geenszins kapitalisme is. In het verleden klonk dat wel enigszins anders!

De voorbije decennia heeft het liberalisme en zijn economische invulling, het kapitalisme, onze maatschappij vrijwel volledig ingepalmd. Dat leek verantwoord omdat, vooral na het 'bewezen failliet' van het communisme, al de rest had bewezen dat het niet werkte. Nu blijkt dat ook kapitalisme in zijn huidige vorm evenmin van ouderdomskwalen gevrijwaard blijft.  Blijkbaar is een ideologie, eens in mensenhanden, gedoemd om te verwateren tot een systeem dienstig voor het bevoordelen van de leidende uitvoerders ervan.

Wie dacht dat socialisten, de door deze crisis geboden kans voor open doel,  vakkundig zouden gebruiken, is zich niet bewust van de malaise waarin deze partij , zowel hier als in andere landen, zich bevindt. Daarentegen lieten zij hun basisbegrip 'solidariteit', deskundig misbruiken door de kapitalisten, als oplossing voor het groepsegoïsme van Wall Street en aanverwanten. De vraag kan worden gesteld, hoe ver die solidariteit moet strekken. Tot alle spaarders, of alleen de kleine spaarders? Ook voor de spaarders die hun geld parkeerden in pakweg IJsland, waar de torenhoge beloftes over rentes en rendementen eerder op speculatie wezen? Ook voor de aandeelhouders die oprecht geloofden dat een Fortisaandeel, na de staatskasbons de veiligste belegging was?

Hoe dan ook moet het dezer dagen toch iets 'gezelliger' zijn om zich als socialist, dan een liberaal voor te doen. Vooral omdat socialisten steeds zijn blijven beweren dat het mooie liedje niet eindeloos zou duren.  Nochtans  kan niemand zich enige verwittiging vanwege de rode broeders herinneren, dat zelf in het persoonlijke pensioensparen, de zogenaamde derde pijler, ook enig risico in kapitaalverlies kon schuilen. Bovendien hebben regeringen met socialisten het pensioensparen als risicoloos sparen voor de oude dag steeds aanprezen.

Socialisten hebben, als het om financien ging, steeds onmacht en vertwijfeling, verpakt in kleurloosheid vertoont.. Een voorbeeld daarvan is een voorstel dat in september in het Europees Parlement ter stemming lag, en de oprichting beoogde van een Europese toezichthouder op de banken. De Belgische CD&V en Open Vld Europarlementariërs  stemden tegen, en Groen! voor. De socialisten echter, onthielden zich. Waarom?

Op de minitop vorig weekend beslisten de Franse Sarkozy, de Duitse Merkel, de Italiaanse Berlusconi en de Engelse Gordon Brown dat iedereen mocht doen wat hij nodig achtte, een diplomatische vertaling van het kapitalistische 'ieder voor zich'. Een voorbeeld van Europese samenwerking kan dit moeilijk worden genoemd.

Hoe dan ook, tot nader order wegen nationalistische overwegingen nog altijd zwaarder dan Europees staatsmanschap. Uiteraard zal men  de komende weken noodgedwongen de vrijheid van de, vooral financiële marktwerking wat meer aan banden pogen te leggen. Maar de 'kapitaalbeheerders' van deze wereld zullen wellicht niet toestaan dat de instrumenten, waardoor zij hun fortuinen aandikken, daardoor aan eficiëntie inboeten. Voor zolang de komende  internationale top in Washington daar niets aan verandert, is het dus allicht voorbarig te spreken over het 'einde van een tijdperk'.

Alhoewel,  dit zou het einde van een tijdperk móéten zijn! Als de wereld straks terugkeert naar business as usual, dan faalt na de bankwereld ook de politiek. En omdat wij als volk de politiekers hebben die wij verdienen, falen ook wij...

Renaat van Poelvoorde